"آيا زيارت قبور پاكان مستحب است؟"
آيا زيارت قبور پاكان مستحب است؟
پاسخ: زيارت قبور پاكان، بلكه زيارت وادي خاموشان در هر شهر و روستا، آثار سازندهاي دارد كه به برخي از آنها اشاره ميكنيم:
ديدار از اين وادي، كه نشانگر «عجز ذاتي» انسان و زوال قدرتها و مكنتهاي مادّي است، آثار سازنده و حياتبخش دارد. انسان هوشمند، با مشاهده اين وضع رقت بار، ناپايداري جهان را از نزديك لمس كرده و در مقام چارهجويي برميآيد و با درك «هدفداري جهان آفرينش» خود را از گرداب غفلت و خودخواهي بيرون ميكشد و به انديشة تحصيل سعادت اخروي و «حيات جاويد» ميافتد.
پيامبر خدا(ص) بر اين نكتة تربيتي انگشت نهاده، ميفرمايد:
«به زيارت قبور برويد كه مايه ياد سراي آخرت است».[1]
و در ديگر سخن خود ميفرمايد:
«به زيارت قبور برويد زيرا در آن براي شما درس عبرت است».[2]
آنچه گفته شد درباره زيارت قبور افراد عادي است، ولي بالاتر از آن، زيارت تربت شهيدان است. زيارت تربت مجاهداني كه با خون خويش از شرف و عزّت ملّتي دفاع كرده و در راه پاسداري از آرمانهاي بزرگ انساني و الهي جان باختهاند، مفهومي فراتر از زيارت قبور عادي دارد.
حضور بر تربت شهيدان راه حق، علاوه بر آثار سازنده روحي و تربيتي، نوعي پيمان بستن با آنان است. شخص زائر، با اين حضور اعلام ميدارد كه به راه شهيدان وفادار است و آرمان مقدس و ارزشمندشان را پاس ميدارد.
براي روشن شدن بيشتر مطلب، به يك مثال زنده توجه ميدهيم:
زائر خانه خدا پيش از طواف، «حجر اسود» را استلام ميكند و با گذاردن دست بر آن، با ابراهيم خليل (ع) بيعت ميكند كه در «توحيد» ثابت قدم باشد و در نشر آن سعي و تلاش نمايد، ولي چون دست زائر به قهرمان توحيد نميرسد، به اثر بازمانده از او، دست نهاده و مراسم بيعت را انجام ميدهد.
در احاديث اسلامي وارد شده است كه زائر خانة خدا به هنگام استلام حجر چنين بگويد:
«امانتي كه بر ذمهام بود ادا كردم و بيعت خود را تجديد نمودم تا به اداي آن گواهي دهي».[3]
زيارت قبور شهيدان سرزمين بدر و اُحد و كربلا و ديگر عزيزان خفته به خون، نيز ترسيمگر اين حقيقت است و زائران اين مَشاهد با حضور در برابر ضريح و قبر آنان و فرستادن درود بر روان پاكشان، تعهد ميكنند كه تداوم بخش راه ايشان باشند.
و به ديگر سخن، زيارت قبر شهيد نوعي تكريم واحترام به اوست و از آنجا كه شهيد، كشته آرمانها و ايدههاي خويش است، هر كس نيز به شهيد احتـرام گذارد در حقيقت آرمان او را مقدس شمرده و خود را پيرو راه و مرام وي دانسته است.
حضور در حرم پيامبر (ص)
حضور در حرم رسول اكرم (ص) يا جانشينان پاك او^ نيز، علاوه بر تقدير و سپاس از فداكاريها و جانفشانيهاي آنان در هدايت خلق، حكم نوعي بيعت با ايشان را دارد.امام هشتم (ع) در يكي از سخنان خود دربارة زيارت بارگاه معصومين(علیهم السلام) چنين فرمود:
«هر امامي عهد و ميثاقي بر ذمة دوستان و شيعيان خويش دارد و زيارت قبور امامان، بخشي از عمل به اين تعهّد است».[4]
در واقع، شخص زائر هنگام زيارت قبر پيامبر و امامان^ با آنها پيمان ميبندد كه در زندگي، جز راه و رسم آنان، روشي را تعقيب نكند.
زائر حرم رسول خدا (ص) با زبان حال چنين ميگويد:
اي رسول خدا، اگر مهاجر و انصار در حُدَيبيه با تو بيعت كردند كه از حريم رسالت دفاع كنند[5] و اگر زنان با ايمان مكه با تو بيعت كردند كه از شرك و گناه بپرهيزند[6] و اگر مؤمنان گنهكار دستور يافتهاند كه به حضور تو رسيده و از تو درخواست كنند كه در حقّ آنان طلب آمرزش كني،[7] من نيز اي رسول گرامي، و اي شفيع امت، با حضور در حرمت واستلامِ تربتت، با تو بيعت ميكنم كه پاسدار آرمانهايت باشم و از شرك و ديگر گناهان دوري جويم و در ازاي اين عمل، از تو ميخواهم كه برايم از درگاه الهي طلب آمرزش كني.
از آنجا كه استحباب زيارت قبور در تمام مذاهب فقهي، امري مستحب است، ديگر به نقل روايات آن نميپردازيم حتّي خود پيامبر(ص) گاهي قصد بقيع ميكرد و هرگاه وارد اين سرزمين ميشد، آنان را چنين خطاب مينمود:
«درود بر شما اي ساكنان خانة افراد با ايمان، خداوند آنچه را به شما وعده داده فردا به شما عطا فرمايد. شما ميان مرگ و رستاخيز به سر ميبريد و ما نيز به شما خواهيم پيوست. پروردگارا! اهل بقيع غرقد را بيامرز!».[8]
——————————————————————————–
[1] . سنن ابن ماجه:1/500، حديث 1569.
[2] . كنز العمال:15/647، حديث 42558.
[3] . وسائل الشيعه: 10/400، باب 12 از ابواب طواف، حديث 1.
[4] . وسائل الشيعه: 10/346، باب 44 از ابواب مزار، حديث2.
[5] . «لَقَدْ رَضي اللّه عَنِ الْمُؤْمِنينَ إِذْ يُبايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرة…» (فتح/18).
[6] . «إِذا جاءَكَ الْمُؤْمنات يُبايِعنَكَ عَلي أَنْ لا يُشْرِكنَ بِاللّه» (ممتحنه/12).
[7] . «ولو أَنّهم إِذ ظَلَمُوا أَنفُسهُمْ جاؤُكَ فاسْتَغْفَروا اللّه واستغفر لهم الرَّسُول لَوَجَدُوا اللّه تَوّاباً رَحيماً» (نساء/64).
[8] . صحيح مسلم:3/63، كتاب جنائز.